Przykładowe zestawy ryb i roślin w akwarium.

Niniejszy rozdział opracowałem między innymi na podstawie książki Hansa Freya "Aquarienpraxis kurz gefast" i własnych doświadczeń w dziedzinie doboru ryb i roślin do akwarium. Książka ta ukazała się w polskim tłumaczeniu pt.: "Moje akwarium". Polecam ją wszystkim. Dla bardziej dociekliwych "Das Susswasser Aquarium" tegoż autora w polskim tłumaczeniu "Akwarium słodkowodne". Oczywiście wszelka inna literatura może zazwyczaj pomóc, ale niestety na polskim rynku ukazały się książki wcale nie takie tanie sprawiające wrażenie poważnych dzieł, a zawierające poważne błędy rzeczowe, których początkujący akwarysta nie wychwyci, a które mogą znacząco rzutować na przeżywalność naszych ryb i roślin. Inną dobrze napisaną i wartą swej ceny jest książka Hansa J. Maylanda "Moje akwarium", zawierająca szczegółowy wykład przydatny każdemu hobbyście pragnącemu założyć i utrzymywać akwarium słodkowodne.
Nie polecam natomiast książki tego samego autora pt. "Akwarium - Moje hobby", gdyż książka została fatalnie przetłumaczona, przez co zawiera mnóstwo błędów rzeczowych wynikających prawdopodobnie z nieznajomości zagadnienia jakim się wykazała tłumaczka. Oryginał, jak przypuszczam jest O.K., chociaż go nie widziałem.

Akwaria dzielimy generalnie na 2 grupy:

• wielogatunkowe: inaczej towarzyskie, to takie w których trzymamy ryby kilku gatunków, mogące przebywać w podobnych warunkach środowiskowych i nie przeszkadzające sobie wzajemnie, celem zazwyczaj jest otrzymanie akwarium ozdobnego. W takim akwarium często może dochodzić do rozmnożenia naszych podopiecznych, ale trudno mówić o racjonalnym rozmnażaniu rybek. Ikra lub młode zazwyczaj padają ofiarą żarłoczności innych ryb w akwarium, a nawet własnych rodziców. Dobierając rybki do tekiego akwarium warto kierować się kryterium celowości, tzn. określić zadania jakie mają spełniać poszczególne organizmy w akwarium.

• jednogatunkowe: to takie w którym pielęgnujemy zwierzęta tylko jednego gatunku, zazwyczaj celem jest dokładna obserwacja zwyczajów i rozmnożenie zwierząt. W takim akwarium można uzyskać najlepsze wyniki hodowlane, zwykle jednak kosztem estetyki zbiornika.

Inni dzielą je na dekoracyjne (towarzyskie), hodowlane i środowiskowe ten podział częściowo pokrywa się z przytoczonym wyżej.

Urządzenie akwarium jednogatunkowego, po zapoznaniu się z opisem gatunku stanowi tylko trudność techniczną i nie będę się tu zajmował tym zagadnieniem.
Urządzając akwarium wielogatunkowe należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach:

• Na każdy centymetr długości dorosłej ryby nie może przypadać mniej niż 1 litr wody w akwarium, ale w przypadku niektórych gatunków wymagania co do objętości wody przypadającej na jedną rybkę są znacznie większe. Przykładem rybek o znacznie większych wymaganiach wodnych są pielęgnice i złote rybki.

• Lepiej trzymać mniejszą liczbę gatunków, lecz w większej liczbie osobników, (wyjątek stanowi np. Bojownik wspaniały. Ryby zazwyczaj lepiej czują się w stadzie złożonym z wielu przedstawicieli własnego gatunku.

• Akwarium nie powinno być barwnym chaosem, należy uwzględnić wspólne wymagania ryb i roślin, pomóc w doborze zestawu może tabela z wymaganiami i rozmieszczeniem geograficznym roślin akwariowych.

• Każdy organizm wprowadzony do akwarium będzie pełnił w nim określoną rolę, czyli warto np. zadbać o istnienie służb sanitarnych zjadających resztki pokarmu, ryb zasiedlających pozostałe warstwy wody.

• Im większe akwarium tym lepiej (nie mniejsze niż 100 l). Duży zbiornik wybacza więcej błędów i daje większą swobodę w dobieraniu obsady.

Należy pamiętać o jeszcze 2 zasadach.

• Nigdy nie wypuszczamy do środowiska naturalnego zwierząt i roślin pochodzących z innego kontynentu lub nawet zbiornika. Przykład rozwleczenia pistii, sumika karłowatego, moczarki w Europie lub choćby umierającego za sprawą nieprzemyślanej gospodarki i introdukcji obcych gatunków zwierząt do Jeziora Wiktorii w Afryce powinien dać nam wiele do myślenia.

• Nie pozyskujemy gatunków chronionych i zagrożonych wyginięciem ze środowiska naturalnego bez odpowienich zezwoleń udzielanych zwykle w uzasadnionych przypadkach.

W przypadku akwarium środowiskowego zwanego też biotopowym staramy się odtworzyć z maksymalną wiernością środowisko naturalne hodowanych ryb i roślin. Zatem tworząc akwarium świadomie ograniczamy sie do ryb, roślin oraz innych zwierząt pochodzących tylko z jednego zbiornika a często nawet z jednego strumienia. Poniżej znajdują się proponowane przezemnie zestawy rybek i roślinek a dodatkowo pomoc w dobieraniu towarzystwa można znaleźć w tabelach z wymaganiami ryb i roślin oraz w dziale poświęconym specjalnie opisom poszczególnych biotopów jakie mozna spotkac na świecie.

Zestawy środowiskowe:

Krajowe ryby akwariowe z potoku.

Typ akwarium: Zimne temp. wody <18^oC, woda świeża doskonale natleniona, stały ruch wody.
Rośliny: Mech wodny, rośliny rsnące w potoku, niezbyt nadają się do akwarium, sadzimy je rzadko.
Ryby: Staramy się je pozyskać z wolniej płynących potoków nizinnych, występujące tam populacje są odporniejsze. W potoku można złowić: strzeblę potokową, kozy, ślizy, kiełbie.  Uwaga na gatunki chronione, których nie wolno przetrzymywać w niewoli bez specjalnego zezwolenia ministra środowiska lub wojewódzkiego konserwatora przyrody.
Urządzenie: Średni do grubego piasek, kamienie, silne napowietrzanie i filtrowanie (turbina) wywołujące silny przepływ wody.
Uwagi: W akwariach ze zwierzętami krajowymi należy stosować wyłącznie żywy pokarm. Powinny to być akwaria wielkości nie mniejszej niż 100l.

Krajowe ryby z rzek, strug i rowów.

Krajowe ryby akwariowe ze stawu.

Typ akwarium: Zimne, temp. wody <23^oC. Warto pamiętać o filtrze i napowietrzaniu.
Rośliny: Ryby ze stawu zazwyczaj chętnie kopią więc odpadają rośliny o drobnych liściach. Najlepszymi są: tojeść rozesłana, strzałka wodna, marsylia, tatarak, żabiściek, młody grążel (uwaga roślina chroniona!), młody grzybień (też pod ochroną!), moczarka kanadyjska.
Ryby: karp, karaś, lin, różanka (ryba chroniona), słonecznica, piskorz (obecnie pod ochroną), ewentualnie złota rybka. Niektóre z wymienionych ryb osiągają duże rozmiary więc w akwarium daje się trzymać tylko młode osobniki. W przypadku krajowych ryb wyrośnięte egzemplarze można wypuścić w lecie do zbiorników naturalnych.
Urządzenie: Na podłoże dajemy gruby piasek, wyparzone grube włókna torfowe.
Uwagi: W akwariach typu 1-5 należy stosować wyłącznie żywy pokarm. Powinny to być akwaria wielkości nie mniejszej niż 100l.
Ilustracja. (18kB)

Krajowe ryby akwariowe z jeziora.

Typ akwarium: Zimne, temp. wody <20^oC, dobrze natlenione.
Rośliny: Takie same jak do akwarium dla ryb ze stawu, można dodać jeszcze wywłóczniki, rogatek, pływacz zwyczajny. Sadzimy je rzadziej.
Ryby: wzdręga, płoć, ukleja, jaź, złota orfa, kiełbie (ryba chroniona), można dołożyć jeszcze różankę (chroniona), racicznicę (małż). W przypadku krajowych ryb wyrośnięte egzemplarze można wypuścić w lecie do zbiorników naturalnych.
Urządzenie: Średni piasek, duża przestrzeń do pływania, kamienie tworzące tarasy. Zaleca się napowietrzanie i filtr.
Uwagi: W akwariach typu 1-5 należy stosować wyłącznie żywy pokarm. Powinny to być akwaria wielkości nie mniejszej niż 100l.
Ilustracja (Plik ma 23kB)

Akwarium z krajowymi rybami z rodziny okoniowatych.

Typ akwarium: Zimne, temp. wody <20^oC, bardzo dobrze natlenione.
Rośliny: Wszystkie wymienione wyżej gatunki. Ryby nie kopią w podłożu, więc można dołożyć rośliny o pierzastych liściach takie jak rogatek i wywłócznik.
Ryby: okoń, jazgarz, sandacz, sumik karłowaty, węgorz, można wpuścić również raki. Jeśli ryby urosną zbyt duże lub będziemy mieli trudności ze zdobyciem żywego pokarmu ryby należy wypuścić na wolność do zbiornika z którego je wyłowiliśmy.
Urządzenie: Średni i gruby piasek, kamienie.
Uwagi: W akwariach typu 1-5 należy stosować wyłącznie żywy pokarm. Powinny to być akwaria wielkości nie mniejszej niż 100l. Ryby w nich utrzymywane mają dużą przemianę materii, spore rozmiary i stosunkowo wysokie wymagania co do jakości wody.

Akwarium z północnoamerykańskimi rybami z rodziny bassowatych.

Typ akwarium: Zimne, czysta woda bogata w tlen o temperaturze 10-22^oC.
Rośliny: takie jak dla ryb okoniowatych, a dodatkowo ludwigie, strałki, nurzańce.
Ryby: Do obsadzenia mniejszego akwarium można użyć: basska zielonego (Enneacanthus obesus), basska tarczowego. Do większego akwarium można jeszcze oprócz wymienionych ryb dać okonia słonecznego (wymienione gatunki widziałem ostatnio w Bydgoszczy) i małe sumiki karłowate. Wszystkie te ryby pochodzą z Ameryki Północnej, więc jeśli drogi czytelniku żyjesz gdzie indziej niż w Ameryce Północnej nie wypuszczaj ich nigdy do środowiska naturalnego. Należy pamiętać, że ryby te czują się dużo lepiej jeśli pozwolimy im przezimować w wodzie o temperaturze 10-15^oC. Wymagają pokarmu żywego!
Urządzenie: Dobrze urządzić kryjówki wśród kamieni i roślin.

Akwarium z rybami z Ameryki Środkowej.

Typ akwarium: Ciepłe, czysta, twarda, lekko zasadowa, bogata w tlen woda o temperaturze 22-30^oC. Akwarium ma naśladować strefę przybrzeżną jeziora.
Rośliny: Rośliny o twardych liściach i silnym systemie korzeniowym oraz rośliny pływające. Dobrze nadają się strzałki (Sagitaria), nurzawce (Valisneria)i żabienice (Echinodorus)oraz z pływających pistia i wgłębka.
Ryby: Do obsadzenia mniejszego akwarium (100l) można użyć: pary pielęgnic Meeka (Thorichthys meeki) uzupełnionej o kilka zbrojników jako służby sanitarnej i środka antykoncepcyjnego. Do większego akwarium można jeszcze oprócz wymienionych ryb dać ryby z rodzaju Aequidens lub Vieja. Ryby z rodzaju Vieja osiągają naprawdę duże rozmiary i bywają agresywne zatem można ich użyć do obsady naprawdę dużych zbiorników. Zamiast pary pielęgnic Mekka można w niewielkim zbiorniku (minimum 100l) utrzymywać np. parę akar pomarańczowopłetwych (Aequidens rivulatus). Jako uzupełnienie zbiornika w przypadku gdy nasze rybki okażą się egzemplarzami o spokojnym charakterze można dać rybki z rodziny piękniczkowatych (Poecilidae) występujące w tym rejonie w naturze. Zajmą one wolną strefę powierzchniową akwarium dostarczając naszym podopiecznym towarzystwa i czasami młodych jako urozmaicenia diety. Osobiście jako towarzystwo proponuję molinezje lub mieczyki Hellera.
Urządzenie: W akwarium rośliny sadzi się, dobrze zabezpieczając je przed wyrwaniem. Z uwagi na charakter rybek niezbędne są również kryjówki wśród kamieni i korzeni.
Urządzenie: Ryby jedzą każdy rodzaj pokarmu dostępnego w handlu. Należy dbać aby miały w diecie dodatek pokarmu roślinnego.

Akwarium z różnymi południowoamerykańskimi gatunkami ryb.

Typ akwarium: Umiarkowanie ciepłe, temp. wody 18-21^oC, niektóre gatunki znoszą przejściowo spadek temperatury do 16^oC.
Rośliny: można wykorzystać rośliny o delikatnych, pierzastych liściach np. kabombę i wywłócznik. Jeśli jednak chcemy umieścić w akwarium kiryski zastosujmy raczej ludwigię, żabienice, podwodne formy strzałki północnoamerykańskiej, moczarkę argentyńską, a na powierzchnię można dać pływacza karłowatego i wgłębkę. Ostatnie trzy z tych gatunków roślin wymagają silnego oświetlenia.
Ryby: gupiki (na początek 1 samica +2-3 samce), wieloplamkę, bystrzyka czerwonego, neona Innesa, kiryska pstrego.
Urządzenie: Krajobraz zatoki, średni piasek, korzeń lub jaskinia dla kirysków, ewentualnie warstwa torfu. Uwaga kiryski kopią w podłożu, a gupiki łatwo się rozmnażają, co w pewnych sytuacjach bywa kłopotliwe. Akwarium wymaga dobrej filtracji.
Żywienie: Ryby przyjmują wszelkie rodzaje pokarmu.

Akwarium z rybami z Orinoko.

Typ akwarium: Umiarkowanie ciepłe, temp. wody 20-25^oC, woda miękka lekko kwaśna, regularnie odświeżana. Zbiornik nie mniejszy niż 300l, długi.
Rośliny: można wykorzystać korzenie, lignity, kawałki torfu, liście dębu. Sadzimy nurzawce i inne rośliny o wstęgowatych liściach.
Ryby: pielęgnice skośnopręgie, ziemiojady, lorikarie, farlovelle, otoski, płaskoboki, ukośniki, zwinnkiki latarniki, ryby z rodzaju Semaprochilodus. Wszystki wspomniane ryby z rodziny kąsaczowatych tworzą ławice.
Urządzenie: Krajobraz małego rozlewiska, średni piasek, korzenie ewentualnie warstwa torfu. Akwarium wymaga dobrej filtracji.
Żywienie: Ryby przyjmują wszelkie rodzaje pokarmu. W środowisku naturalnym owady i larwy owadów stanowią znaczący procent w diecie mieszkańców wód Orinoko.

Akwarium z południowoamerykańskimi gatunkami ryb z rodziny kąsaczowatych i z sumami.

Typ akwarium: Umiarkowanie ciepłe, temp. wody 20-23^oC, okresowo może być cieplej, a niektóre gatunki znoszą przejściowo spadek temperatury nawet do 18^oC.
Rośliny: Bogaty wybór roślin, których jednak nie sadzimy zbyt gęsto. Jeśli chcemy trzymać kiryski trzeba niestety zrezygnować z kabomby, wywłóczniki i moczarki, ale pozostają nam gatunki żabienic i podwodne formy strzałki.
Ryby: Trzyma się w niewielkich stadkach z niewielką przewagą samców. Literatura poleca żwawiki czerwieniaki, skrzelopóry, zwinniki ogonopręgie (uwaga wcinają rośliny), tarczyki srebrzyste (też zdumiewająco szybko jedzą zielsko), błyszczyki parańskie, kiryska pstrego, kiryska złocistego, kiryska Sterby.
Urządzenie: Krajobraz zatoki, średni piasek, korzeń lub jaskinia dla kirysków, ewentualnie warstwa torfu. Uwaga kiryski kopią w podłożu, a gupiki łatwo się rozmnażają, co w pewnych sytuacjach bywa kłopotliwe. Akwarium do wymaga dobrej filtracji biologicznej i mechanicznej.
Żywienie: Ryby przyjmują wszelkie dostępne w handlu rodzaje pokarmu. Należy pamietać o dodatku pokarmu roślinnego.

Akwarium z drobnoustkami i kiryskami.

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 23-26^oC (nie trzymać przez dłuższy czas temperatury poniżej 21^oC). Woda przejrzysta, miękka, bogata w garbniki.
Rośliny: Należy wybrać rośliny ciepło i światłolubne, które mogą również rosnąć w cieniu. Mogą to być np.: podwodne formy strzałki, kabomba, wywłóczniki, różne gatunki żabienic, powierzchnię można przykryć, pistią i żabiściekiem amerykańskim (jeśli gdzieś zdobędziesz tę drugą roślinę).
Ryby: Trzyma się w niewielkich stadkach. W akwarium można umieścić: różne gatunki drobnoustków, ukośniki, neony, na dno drobne gatunki kirysków i ewentualnie strumieniaki zajmujące górną warstwę akwarium.
Urządzenie: Krajobraz płytkiego, mocno zarośniętego, częściowo zacienionego brzegu zbiornika, piasek drobny do średniego, korzenie.
Żywienie: Każdy rodzaj pokarmu, kiryski uwielbiają tubifex, a pozostałe gatunki ryb przepadają za larwami komara. Uwaga larwy, których ryby nie zjedzą szybko, przeobrażają się w gryzące formy dorosłe :(. Podając larwy komara jeśli nie jestem pewien, że rybki poradzą sobie z podaną porcją, zamrażam je.

Akwarium z żyworodnymi piękniczkowatymi.

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 20-26^oC, okresowo może być cieplej, ale niektóre gatunki znoszą przejściowo spadek temperatury nawet do 18^oC. Limki i molinezje potrzebują więcej ciepła. Woda powinna zawierać niewielki dodatek soli kuchennej, łyżeczka na 10 litrów znacząco poprawia samopoczucie ryb. Uwaga: przedawkowanie soli może zniszczyć rośliny.
Rośliny: Jeśli chcemy by młode wychowywały się w akwarium ogólnym, należy użyć roślin tworzących gęsty porost, w którym młode będą mogły się ukryć. Zaleca się: moczarkę argentyńską, kabombę, nurzawca śrubowego, żabienice, paproć pływającą, wgłębkę, pistię, pływacza. Sadząc rośliny trzeba jednak zostawić wolną przestrzeń do pływania dla dorosłych ryb.
Ryby: Trzyma się w niewielkich stadkach z niewielką przewagą samców. W akwarium można umieścić: mieczyki, molinezje, gupiki, limki, zmienniaki, wieloplamki, jednoplamki, wesołe wdówki. Oczywiście tak dużą liczbę gatunków racjonalnie da się trzymać tylko w bardzo dużym zbiorniku, zazwyczaj trzeba ograniczyć się do kilku ze wspomnianych gatunków. Wiele z wymienionych ryb tworzy barwne formy hodowlane. Można pokusić się o urządzenie akwarium środowiskowego dla szczupaczków żyworodnych, ale uwaga trzeba pamiętać o ich żarłoczności i skłonnościach do zjadania wszystkiego co się rusza. Ponieważ samiczki tego gatunku osiągają 20 cm, a samce tylko 10 cm długości, niewiele jest gatunków ryb mogących żyć z nimi w jednym akwarium i nie być pożartymi. Trzymając szczupaczka warto pamiętać o tym, że głodna samica prawie zawsze zje samca, swoje wyrośnięte młode, ...... Nigdy nie widziałem tej ryby w sklepach na Wybrzeżu.
Urządzenie: Krajobraz zatoki, średni piasek, korzenie.
Żywienie: Ryby przyjmują wszelkie rodzaje pokarmu, zalecany jest dodatek pokarmów roślinnych i glonów, w przeciwnym wypadku niektóre ryby będą objadać roślinki.
Zdjęcie przykładowego akwarium.

Akwarium z jajorodnymi rybami karpieńcowatymi.

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 20-24^oC, okresowo może być cieplej, ale należy liczyć się wtedy ze skróceniem długości życia naszych podopiecznych. Woda przejrzysta, niezbyt świeża, warto dodać do niej niewielką ilość soli kuchennej (maksymalnie 1 łyżeczka na 10l wody w akwarium).(Wg. Freya)
Rośliny: Nie powinny wymagać ani nadmiernej ilości ciepła ani światła. Mogą to być np.: nadwódka wielonasienna, żabienica szerokolistna, Cryptocoryne affinis, w miejscach jaśniejszych aponogetony, synema trójkwiatowa, a przy zbyt jasnym oświetleniu pływająca forma paprotnicy.
Ryby: Trzyma się w niewielkich stadkach z niewielką przewagą samców. W akwarium można umieścić: proporczykowce z Kap Lopez, proporczykowce dwupręgie, proporczykowce nigieryjskie, proporczykowce czerwone i inne spokojne gatunki proporczykowców, szczupieńczyka Dageta i strumieniaka kubańskiego. Nie należy trzymać kilku gatunków proporczykowców w jednym akwarium, gdyż samice są do siebie bardzo podobne i można łatwo doprowadzić do krzyżówki międzygatunkowej, która może będzie pięknie ubarwiona, ale najprawdopodobniej agresywna i bezpłodna. W racjonalnej hodowli dzikich gatunków ryb staramy się nie krzyżować ze sobą różnych gatunków ryb, a nawet różnych populacji tego samego gatunki, jeśli widać różnicę w wyglądzie lub zachowaniu między nimi.
Urządzenie: Krajobraz płytkiego, mocno zarośniętego, częściowo zacienionego zbiornika, piasek drobny do średniego, korzenie.
Żywienie: Pokarm żywy, a zwłaszcza larwy komarów i ochotkowatych, od czasu do czasu młode gupiki.

Akwarium z południowoazjatyckimi rybami karpiowatymi.

Typ akwarium: Umiarkowanie ciepłe, temp. wody 18-21^oC, niektóre gatunki znoszą przejściowo spadek temperatury do 12^oC.
Rośliny: Nawódka wielonasienna, tatarak trawiasty, nurzawiec śrubowy, sadzone niezbyt gęsto, ryby lubią pływać w wolnej przestrzeni. Jeśli nie będzie ryb kopiących można użyć roślin o pierzastych liściach.
Ryby: Nadają się brzanki różowe, danio pręgowane (danio nie znoszą niskich temperatur), kardynałki. Wszystkie są rybami stadnymi. Wymagają wody czystej, niezbyt starej oświetlonej słońcem.
Urządzenie: Krajobraz potoku, średni piasek z płaskimi kamieniami. Wierzchnią warstwę warto dobrze wypłukać, brzanki kopią.
Żywienie: Ryby przyjmują wszelkie rodzaje pokarmu dostępnego w handlu.

Akwarium z południowoazjatyckimi rybami karpiowatymi.

Typ akwarium: Umiarkowanie ciepłe, temp. wody 20-23^oC, okresowo może być cieplej, a niektóre gatunki znoszą przejściowo spadek temperatury nawet do 18^oC. Wymagana jest przejrzysta niezbyt stara, dobrze natleniona woda.
Rośliny: Nie zaleca się roślin o pierzastych liściach, gdyż niektóre z ryb chętnie kopią. Należy wybrać rośliny takie jak: nurzaniec śrubowy, tatarak trawiasty, nadwódka wielonasienna, różne higrophilie, aponogeton kędzierzawy, można użyć również, niektórych gatunków lotosów i kryptokoryn. Sadząc rośliny należy zostawić miejsce do pływania dla ryb.
Ryby: Trzyma się w niewielkich stadkach z niewielką przewagą samców. W akwarium można umieścić: brzankę odesską, brzankę kropkowaną, brzankę zieloną, brzankę różową, sumatrzańską (jest wrażliwa na spadek temperatury, nie trzymać z weloniastymi odmianami brzanek), glonojada syjamskiego, brzankę purpurową, brzankę pięciopręgą, ryby z rodzaju Danio. Oczywiście tak dużą liczbę gatunków racjonalnie da się trzymać tylko w bardzo dużym zbiorniku, zazwyczaj trzeba ograniczyć się do kilku ze wspomnianych gatunków. Do tego akwarium można wpuścić jeszcze grubowargi, ale należy pamiętać, że te ryby wzajemnie się zwalczają, a ponadto osiągają dość duże rozmiary. Hodowca, którego spotkałem w Niemczech twierdził, że można trzymać grubowargi w grupach powyżej 5 sztuk w dużym zbiorniku, wtedy agresja rozkłada się w całym stadzie równomiernie.
Urządzenie: Krajobraz zatoki, średni piasek ewentualnie warstwa torfu. Wierzchnia warstwa podłoża musi być dobrze przemyta ze względu na upodobanie do kopania w podłożu niektórych gatunków.
Żywienie: Ryby przyjmują wszelkie rodzaje pokarmu, zalecany jest dodatek pokarmów roślinnych, w przeciwnym wypadku niektóre ryby bedą objadać delikatne roślinki.

Akwarium z południowoazjatyckimi rybami z rodzaju Rasbora.

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 23-28^oC (nie obniżać temperatury poniżej 21^oC). Woda przejrzysta, miękka, bogata w garbniki.
Rośliny: Należy wybrać rośliny ciepłolubne. Mogą to być np.: różne gatunki kryptokoryn a w miejscach lepiej oświetlonych nadwódki, limnofilie, podwodna forma paprotnicy a na powierzchni paprotnica.
Ryby: Trzyma się w niewielkich stadkach. W akwarium można umieścić: razborę klinową, plamistą, karłowatą, szklistą. Na dno można wpuścić piskorki i małe gatunki bocji a na powierzchni można umieścić jeden z gatunków szczupieńczyków, ale tu trzeba uważać, gdyż szczupieńczyki potrafią czasami zaatakować przepływającą obok rybę i pożreć zdumiewająco dużą zdobycz. Do razbor można dołączyć też ryby labiryntowe, sumy szkliste, bocję wspaniałą lub B. striata i grubowarga np. dwubarwnego (Labeo bicolor).
Urządzenie: Krajobraz płytkiego, mocno zarośniętego, częściowo zacienionego zbiornika, piasek drobny do średniego, warstwa torfu, korzenie.
Żywienie: Każdy rodzaj pokarmu.

Akwarium z rybami z Indii i Indonezji.

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 24-30^oC (nie utrzymywać przez dłuższy czas temperatury poniżej 21^oC). Woda przejrzysta, miękka, bogata w garbniki.
Rośliny: Należy wybrać rośliny ciepło i światłolubne, które mogą również rosnąć w cieniu. Mogą to być np.: limnofilia, synema trójkwiatowa, paprotnica rutewkowa, kryptokoryny.
Ryby: Trzyma się zazwyczaj w niewielkich stadkach. W akwarium można umieścić: brzankę sumatrzańską, brzankę pięciopręgą, brzankę cejlońską, purpurową, wysmukłą (wszystkie wymienione ryby to ryby stadne), badisa błekitnopłetwego, szczupieńczyka pręgowanego, kilka gurami lub prętników, ewentualnie kontynentalne gatunki bocji (np. B. lohahata, B. striata). Uwaga! brzanki sumatrzańskie bywają kąśliwe i obgryzają długie płetwy innym rybom zatem zestawiając ryby w przypadku, gdy nasz wybór padł na brzanki sumatrzańskie należałoby wykluczyć gurami, prętniki i gupiki (które zostały tam zawleczone przez człowieka).
Urządzenie: Krajobraz płytkiego, mocno zarośniętego, częściowo zacienionego brzegu zbiornika, piasek drobny do średniego, można wyłożyć dno włóknami torfu i umieścić korzenie.
Żywienie: Każdy rodzaj pokarmu, ale badisy i szczupieńczyki wymagają pokarmu żywego, a pozostałe gatunki też go preferują.

Akwarium z rybami labiryntowymi.

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 24-30^oC (nie trzymać przez dłuższy czas temperatury poniżej 22^oC). Woda przejrzysta, miękka, bogata w garbniki. Dno może być wyłożone torfem a tylna ściana lignitami.
Rośliny: Należy wybrać rośliny ciepło i światłolubne, które mogą również rosnąć w cieniu. Mogą to być np.: limnofilia, synema trójkwiatowa, paprotnica rutewkowa, kryptokoryny. W tym akwarium niezbędne są rośliny pływające, takie jak wgłębka, pływająca paprotnica, rogatki, jezierza, lotos. Uwaga rośliny nie mogą pokrywać całej powierzchni wody.
Ryby: Trzyma się zazwyczaj parami lub w niewielkich stadkach w zależności od wielkości zbiornika i temperamentu trzymanych rybek. Polecam różne gatunki gurami,prętniki, skrzeczyki. W przypadku bojownika wspaniałego należy trzymać wyłącznie 1 samca i ewentualnie kilka samic. Dla wielkopłetwówi buszowców należy przygotować osobny zbiornik ze względu na ich niebezpieczne dla otoczenia obyczaje. Jako ryby uzupełniające akwarium w środkowej części można dać sumiki szkliste, spokojne gatunki brzanek i razbor a na dno bocję wspaniałą, piskorki i kosiarki. W jednym akwarium nie należy również łączyć ze sobą bojowników i skrzeczyków, gdyż będą ze sobą walczyły.
Urządzenie: Krajobraz płytkiego, mocno zarośniętego, częściowo zacienionego brzegu zbiornika, piasek drobny do średniego, można wyłożyć dno włóknami torfu, korzenie tworzące kryjówki dla słabszych osobników. Akwarium musi być koniecznie przykryte szybą, by powietrze nad powierzchnią wody nie ulegało zbytniemu ochłodzeniu. .
Żywienie: Każdy rodzaj pokarmu, ale odpowiednio drobny. Większość omówionych gatunków ma nieproporcjonalnie mały otwór gębowy. Lubią dodatek owadów w diecie.

Akwarium z rybami z Afryki Zachodniej

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 24-30^oC (nie trzymać przez dłuższy czas temperatury poniżej 22^oC). Woda przejrzysta, miękka, bogata w garbniki. Zbiornik wielkości nie mniejszej niż 100 l.
Rośliny: Różne gatunki Anubias, Eichornia azurea, Crinium calamistratum, C. natans, B. heudeloti, Ammania senegalensis, Eleocharis parvula, Fontifalis antipyretica, Heteranthera callifolia, Hydrilla verticillata, Najas graminea, Nymphaea lotus, Pistia stratiotes, Vallisneria spiralis.
Ryby: Na powierzchnię stadko szczupieńczyków, na dno synodontis nigrivensis (tak z 8 szt.), barwniaki (np. czerwonobrzuche) 2 pary, (jeśli akwarium jest dosyć duże) lub 2-3 pary Nannochromis transwestitus, które można dodać zamiast barwniaków. Zamiast pielęgnic można wpuścić parę Ctenopoma ansorgii. Zamiast szczupieńczyków można wpuscic stado proporczykowców i Barbus fasciolatus. Uwaga na buszowce, które są drapieżnikami i będą polować na mniejsze rybki.
Urządzenie: Ułożyć dno w tarasy posadzić Anubias nana który przy odpowiedniej pielęgnacji utworzy ładny trawniczek. Warto dodadzić w takim akwarium również anubiasy innych gatunków oraz koniecznie lotosa czerwonego, żeby ładnie kontrastował z innymi roślinkami. Na tył zaś dać jakieś wywłóczniki i rogatki. Na powierzchni wody posadzić paprotnice, salwinie lub wgłębkę. Koniecznie należy zrobić kryjówki z korzeni i kokosów, które są przez niektóre gatunki wykorzystywane do tarła. Jeśli ktoś chce złamać biotop, to może posadzić Limnophilie i higrophilie. A tył zrobić z lignitów obsadzonych microzorum.
Żywienie: Ryby pochodzące z tych wód niejednokrotnie wymagają dodatku owadów w pokarmie, w przeciwnym razie nie przystępują do tarła lub tarła są mało wydajne. Ponadto żywimy je żywymi skorupiakami, larwami owadów. Ryby zazwyczaj przyjmują również dobrej jakości pokarmy mrożone i sztuczne.

Akwarium z rybami z Afryki Zachodniej

Typ akwarium: Ciepłe, temp. wody 24-30^oC (nie trzymać przez dłuższy czas temperatury poniżej 22^oC). Woda przejrzysta, miękka, bogata w garbniki. Akwarium o pojemności większej niż 200 l, możliwie jak najdłuższe.
Rośliny: Różne gatunki Anubias, Eichornia azurea, Crinium calamistratum, C. natans, B. heudeloti, Ammania senegalensis, Eleocharis parvula, Fontifalis antipyretica, Heteranthera callifolia, Hydrilla verticillata, Najas graminea, Nymphaea lotus, Pistia stratiotes, Vallisneria spiralis.
Ryby: Ryby koniecznie stado świecików kongolańskich zajmujących środkową warstwę wody, a na wierzch stadko szczupieńczyków lub proporczykowców albo stado motylowców (Pantodon buchholzi), na dno synodontis nigrivensis (8 sztuk), barwniaki (np. czerwonobrzuche lub szmaragdowe) 2 lub 3 pary (jeśli akwarium jest dosyć duże) lub 2-3 pary Nannochromis transwestitus, można dodać zamiast barwniaków 3 pary Ctenopoma ansorgii lub inne buszowce. Jeśli zbiornik będzie dostatecznie duży (długi) warto wpuścić 4 mruki Petersa (rybka musi być trzymana pojedynczo lub w stadzie, żadnych półśrodków typu 2 sztuki). Uzupełnić wszystko jeśli wielkość zbiornika pozwoli stadkami innych gatunków świecików, a jest z czego wybierać :) Do tego jakieś krewetki filtrujace w zależności od wielkości zbiornika 6-10. Rybek lepiej żeby bylo "za mało" niż za dużo :)
Urządzenie: Ułożyć dno w tarasy posadzić Anubias nana który przy odpowiedniej pielęgnacji utworzy ładny trawniczek. Warto dodadzić w takim akwarium również anubiasy innych gatunków oraz koniecznie lotosa czerwonego, żeby ładnie kontrastował z innymi roślinkami. Na tył zaś dać jakieś wywłóczniki i rogatki. Na powierzchni wody posadzić paprotnice, salwinie lub wgłębkę. Koniecznie należy zrobić kryjówki z korzeni i kokosów, które są przez niektóre gatunki wykorzystywane do tarła. Jeśli ktoś chce złamać biotop, to może posadzić Limnophilie i higrophilie. A tył zrobić z lignitów obsadzonych microzorum.
Żywienie: Ryby pochodzące z tych wód niejednokrotnie wymagają dodatku owadów w pokarmie, w przeciwnym razie nie przystępują do tarła lub tarła są mało wydajne. Ponadto żywimy je żywymi skorupiakami, larwami owadów. Ryby zazwyczaj przyjmują również dobrej jakości pokarmy mrożone i sztuczne.

Akwaria dekoracyjne.

Akwarium dekoracyjne ma zapewnić obserwatorowi pozytywne wrażenia estetyczne i być dekoracją wnętrza mieszkania, biura. Tak jak w przypadku akwarium środowiskowego jak i hodowlanego należy doprowadzić je do stanu w którym wytworzy się w nim równowaga biologiczna.
Urządzając takie akwarium nie jesteśmy skrępowani naturalnym miejscem występowania roślin, ryb i innych zwierząt. Można mieszać stworzenia pochodzące z różnych kontynentów, ale trzeba pamiętać o zachowaniu kilku podstawowych zasad.

• Nie mieszamy ze sobą gatunków zimnolubnych i ciepłolubnych.

• Nie wpuszczamy do akwarium ryb o których wiemy, że z jakichś względów nie mogą być razem (np. Brzanka sumatrzańska obgryza długie płetwy innych ryb).

• Nie powinno mieszać się ze sobą ryb agresywnych i spokojnych, drapieżnych i ich potencjalnych ofiar.

• Ryb roślinożernych z roślinami o miękkich i "smacznych" liściach.

• Ryb lubiących ekstremalnie różne warunki środowiskowe Ph, twardość, temperatura.

• Nie stosujemy takich elementów "dekoracyjnych" jak sztuczne muszelki, nurki, młyny, buty i co tam jeszcze sobie producenci takich koszmarków wymyślili.

• Unikamy stosowania sztucznych roślin, nawet w przypadku hodowli ryb roślinożernych używania sztucznych roślin, wyglądająnienaturalnie i psują efekt jaki może wywrzeć dobrze urządzony zbiornik na widzu.

• Do przykrycia dna stosuje się wyłącznie materiały naturalne, piasek, żwir, torf, kamienie.

Rośliny sadzimy według powszechnie przyjętych kanonów estetyki. Z przodu akwarium niskie, a ku tyłowi coraz wyższe. Rośliny drobnolistne zazwyczaj sadzi się w grupach, które powinny kontrastować kształtem liści i barwą z otoczeniem. Z martwych elementów dekoracyjnych można używać spreparowane korzenie, lignity, kamienie, skorupy od orzecha kokosowego, kawałki bambusa, trzciny. W akwarium dekoracyjnym często w celu wytworzenia wrażenia głębi stosuje się specjalnie przygotowane tła, będące faktycznie poza akwarium, ale sprawiające wrażenie jakby były wewnątrz. Akwarium to powinno być ładne. Samo akwarium, nie powinno być mniejsze niż 100l.
Akwarium środowiskowe też może spełniać wszystkie wymienione warunki i być jednocześnie dekoracyjnym.
Dobierając obsadę do akwarium dekoracyjnego pamiętamy, że różne gatunki ryb potrzebują wody o różnych parametrach takiej jaka występuje w ich naturalnym środowisku. Temperaturę i pH łatwo zmierzyć i wszyscy zazwyczaj o nich pamietają, ale przy doborze obsady trzeba również uwzględnić zasolenie i twardość wody. Poniższa tabelka powinna ułatwić rozwiązanie problemu doboru obsady do rodzaju posiadanej wody albo odwrotnie. Podaję tabelę za Dickiem Millsem, nieznacznie tylko rozszerzoną o swoje doświadczenia w tej materii.

Dobierając ryby trzeba pamiętać o ich charakterach i nie łączyć, ze sobą pielęgnicowatych z afryki wschodniej (tych to lepiej z niczym spoza ich jezior nie łączyć) z tęczankami mimo, że są w tym samym wierszu tabeli. Pamiętać należy również o ich wymaganiach termicznych oraz zasadzie, że generalnie, każda, nawet roślinożerna ryba zje wszystko co jej się o pyszczka zmieści.

Akwarium dla welonów.

Typ akwarium: Nie ogrzewane, ryby znoszą okresowo wodę o temperaturze od 4^oC do 30^oC, ważne by zmiany nie były natychmiastowe i by skrajne wartości nie utrzymywały się zbyt długo. Akwarium nie powinno być mniejsze niż 60-70 litrów. Generalnie należy pamiętać, że na jedną dorosłą rybkę nie powinno przypadać mniej niż 15-20l wody. Sprzedawcy w sklepie często rozmijają się z prawdą mówiąc, że welonki mogą żyć w kuli. Potwierdzam, to mogą żyć ale krótko i w męczarniach. Welonka jeśli zapewni się jej dobre warunki potrafi przeżyć kilkadziesiąt lat.
Rośliny: Ponieważ ryby kopią więc w grę wchodzą tylko rośliny o pełnych mocnych liściach znoszące utrzymywane przez nas warunki termiczne. Welony czują się dobrze w akwarium, na którego powierzchni pływa rzęsa chętnie zjadana przez dorosłe osobniki.
Ryby: Wszelkie odmiany złotej rybki, a do wielkiego akwarium można dołożyć karpie koi. Teleskopy, niebowidy, pyzatki i im podobne są wrażliwsze na skrajne temperatury. Na lato można większość odmian umieścić w basenie w ogrodzie. Podczas przenoszenia do basenu należy zabezpieczyć ryby przed szokiem termicznym jaki może wywołać nagłe przeniesienie do wody o innej temperaturze niż ta w akwarium. Na zimę oczywiście odławiamy wszystkie rybki do akwarium. Prawdą jest, że kolega przez nieuwagę nie odłowił jednej ryby, ta przezimowała i ma się do dzisiaj doskonale. Nie należy jednak brać przykładu z mojego kolegi, gdyby basen przemarzł lub nastąpiło zjawisko przyduchy to ta rybka by nie przeżyła.
Ryby w odpowiednio urządzonym basenie chętnie przystępują do tarła. Jeśli chcemy rozmnażać welonki w sposób "naturalny" w basenie należy zapewnić im płytką strefę przybrzeżną, porośniętą drobnolistną roślinnością wodną w której woda szybko się nagrzewa. Ikra i świeżo wyklute młode pozostają wtedy poza zasięgiem dorosłych, które w przeciwnym wypadku mogłyby je zjeść. Welonki przystępują do rozmnażania gdy temperatura wody osiągnie około 16-18^oC.
Urządzenie: Gruby piasek, kamienie do obłożenia roślin, ryby kopią w podłożu, więc wskazany wydajny filtr.
Żywienie: Wszelkie rodzaje pokarmu, wskazany dodatek pokarmu roślinnego. Ryby jedzą dużo i chętnie, jednak w temperaturze poniżej 10-8^oC zaprzestają żerowania.

Akwarium dla tropikalnych ryb dennych.

Typ akwarium: Dekoracyjne akwarium ciepłowodne, temperatura wody 22-28^oC, niektóre gatunki mogą wymagać niższej temperatury wody do zainicjowania rozrodu. Woda przejrzysta dobrze napowietrzona, niektóre gatunki lubią przpływ wody. Akwarium nie powinno być mniejsze niż 100l. Wybieramy zbiornik raczej płaski, niż wysoki z dużą powierzchnią dna.
Rośliny: Ryby denne lubią w większości przypadków akwaria gęsto porośnięte z dużą ilością kryjówek wśród korzeni i roślin. Stosujemy kryptokoryny (Azja), żabienice (Ameryka), można pozwolić sobie na anubiasy (Afryka), aponogetona (Afryka, Madagaskar, Australia), lotosa, paprocie i rośliny pływające. Ponieważ ryby denne lubią zwykle kopać w dnie odpadają raczej rośliny o liściach pierzastych wrażliwych na zamulenie. Rośliny powinno posadzić się gęsto.
Ryby: Pochodzące a Ameryki południowej: zbrojniki (zbrojnik niebieski, lorikarie, w naprawdę dużym akwarium rybki z rodzaju Plecostomus), kiryski (np. kirysek pstry, spiżowy, Sterby, lamparci, etc.), kiryśnik czarnoplamy. Pochodzące z Afryki: synodontisy (wiele gatunków, niestety większość z nich osiąga dość znaczne rozmiary), niektóre brzanki. Pochodzące z Azji: piskorzowate (np.:bocje wspaniałe i inne, piskorki), ryby z rodzaju Epalzeorhynchus, grubowargi (jako jedyne nie znoszą towarzystwa innych ryb swojego gatunku), glonojady syjamskie, węgorzyki, kosatki. W większości przypadków są to rybki stadne czujące sie dobrze w większej ławicy rybek własnego gatunku. Przy dnie lubią też zwykle przebywać małe gatunki pielęgnic i pielęgniczek (patrz np. pielęgniczka kakadu).
Urządzenie: Akwarium oprócz podstawowego wyposażenia technicznego należy pamiętać o wydajnym filtrze, ja stosuję filtr gąbkowy z napędem w postaci turbiny (wydajność wg. producenta 400 l/godz). Na dno daje się drobny żwirek, można położyć torf, umieścić na nim dekoracje z lignitów, korzeni i kamieni. Dobrze jest wydzielić miejsce do karmienia w postaci płaskiego kamienia lub lignita pokrytego warstwą wypłukanego, drobnego piasku. Światło powinno się dobrać do potrzeb roślin, ale należy pamiętać, że 99% ryb dennych woli półmrok. Można zapewnić im go np. pozwalając by rozrosły się rośliny pływające.
Żywienie: Większość ze wspomnianych ryb jest wszystkożerna i w "normalnym" akwarium pełni funkcje sanitarne. Podajemy pokarmy, które łatwo opadają na dno, granulaty, kluski, parzone liści sałaty, mniszka, brukselkę, larwy ochotki, tubifex, ale i żywy lub mrożony plankton. Dużym gatunkom można podawać dżdżownice.

Akwarium dla pielęgnic.

Typ akwarium: Dekoracyjne akwarium ciepłowodne, temperatura wody 22-28^oC, niektóre gatunki mogą wymagać okresowo wyższej temperatury wody do zainicjowania rozrodu. Woda przejrzysta dobrze napowietrzona. Akwarium nie powinno być mniejsze niż 100l. Wybieramy zbiornik raczej płaski, niż wysoki z dużą powierzchnią dna. Dla skalarów, paletek i podobnych pielęgnic wybieramy zbiornik, w którym słup wody nie będzie niższy niż 50cm, a co za tym idzie akwarium nie mniejsze niż 200l. Wtedy nasze ryby dopiero pokażą swoje piękno. Większość pielęgnic jest wrażliwa na chemikalia. Pyszczaki wymagają wody twardej i lekko zasadowej, pozostałe pielęgnice wymagają wody raczej miękkiej i lekko kwaśnej. Cotygodniowa częściowa podmiana wody poprawia samopoczucie ryb. Akwarium dla pyszczaków to osobny temat.
Rośliny: Dla małych pielęgnic można posadzić rośliny dowolnych gatunków, pamiętając tylko o tym, że nasze rybki lubią akwarium dobrze zarośnięte z kryjówkami wśród korzeni. Nie niszczą roślin.
Do akwarium z pielęgnicami skośnopręgimi z C. severum, z Uaru sadzimy rośliny o twardych liściach, a jako dodatek do pokarmu dodajemy szpinak, sałatę itp, gdyż są to ryby lubiące obskubywać rośliny. Do takiego akwarium najodpowiedniejsze będą szybko rosnące rośliny pływające i żabienice.
Skalary i paletki praktycznie nie niszczą roślin zatem można urządzić dla nich akwarium dobierając rośliny podobnie jak w przypadku małych pielęgnic. Należy pamiętać jednak, że ryby te w naturze składają ikrę na płaskich oczyszczonych liściach roślin.
Praktycznie wszystkie duże pielęgnice okresowo kopią w podłożu (tarło i wychów młodych) warto zatem korzenie roślin obłożyć płaskimi kamieniami lub rośliny posadzić w doniczkach, oczywiście również zamaskowanych kamieniami i korzeniami.
Ryby: Oprócz pielęgnic w akwarium towarzyskim mogą przebywać ryby o podobnych rozmiarach i temperamencie np. sumiki. Do akwarium ze skalarami często wpuszcza się ryby z rodziny piękniczkowatych np. gupiki, mieczyki, których młode stanowią doskonały żywy pokarm dla naszych podopiecznych. Trzeba jednak pamiętać, że musimy mieć dodatkowe akwarium dla żyworódek, gdyż w okresie rozrodu para składająca ikrę potrafi wybić je do płetwy broniąc złoża ikry.
Urządzenie: Pielęgnice mają dużą przemianę materii zatem warto zabezpieczyć im wydajne i dobre filtrowanie. Z uwagi na charakter w akwarium powinno być dużo kryjówek wśród roślin, kamieni, lignitów i korzeni. Na dno dajemy zwykle wypłukany piasek lub żwir. Dla pielęgnic z Malawi i Tanganiki urządza się akwarium środowiskowe, które może mieć duże walory dekoracyjne.
Żywienie: Pielęgnice są wszystkożerne i jedzą każdy pokarm dopasowany wielkością do rozmiarów naszych ryb. Wiele z nich wymaga dodatku pokarmu roślinnego, w przeciwnym razie zjadają rośliny z akwarium. Należy pamiętać, że nie może być mowy o racjonalnej hodowli pielęgnic bez podawania im żywego pokarmu takiego jak plankton, larwy komara, małe rybki, dżdżwonice w ostateczności można radzić sobie podając rybom mrożonki.